HİDROLİK POMPALAR

HİDROLİK POMPALAR

Hidrolik pompalar tank içerisinde bulunan sıvıyı (yağ) bir elektrik motoru vasıtası ile sisteme aktaran elemandır.

Pompalar tank içerisindeki yağı istenilen basınç ve miktarda sisteme gönderir. Pompalar basınç üretmezler. Basıncın oluşmasını sağlayan sisteme giden sıvıya karşı oluşan engeldir yani pistonun içerisinde yağın daha fazla ilerleyememesi sonucu basınç artar ve güç ortaya çıkar.

Pompalar esasen mekanik enerjisi hidrolik enerjiye dönüştürür. Elektrik motorunun dönmesi ile motora bağlı pompa dönmeye başlar ve tank içindeki sıvıyı vakumlayarak sisteme iletir.

Burada elektrik motorunun gücü ve devri sistem için üretilebilecek basıncıda belirler. Basınç ihtiyacının artması durumunda elektrik motorunun gücünün arttırılması gerekmektedir.

Peki elektrik motoru olmadan hidrolik güç elde edilemez mi?

Elde edilir. Örneğin iş makinelerinde, makine içerisindeki yakıt ile çalışsan içten yanmalı motorun dönmesi ile pompaya hareket vererek makinenin pistonlarına basınçlı yağ iletilir ve güç elde edilir.

Pompa seçilirken, kullanılacak sistemin işlevini yerine getirebilecek debiyi ve basıncı üretebilecek büyüklükte seçilmelidir. Katoloğunda yazan akışkan ve filtre kullanılmalıdır. Pompa çalıştırılırken elektrik motorunun dönüş yönü ile pompa milinin dönüş yönü birbirine uygun olmalıdır. Pompanın içindeki koruyucu yağlar temizlenmelidir. ilk harekete geçerken basınç borusunun havası alınmalı, emiş borusu hidrolik yağla doldurulmalıdır.  Ayrıca yağ seviyesi sık-sık kontrol edilmelidir.

Hidrolik Devrelerde Kullanılan Pompa Tipleri

Hidrolik devrelerde uygulama koşullarına göre ve tasarlanan sistemin ihtiyaçlarına göre değişik tipte hidrolik pompalar kullanılır. Bunları başlıca dişli, pistonlu ve paletli pompalar olarak sınıflandırmak mümkündür. Her ne kadar literatürde çok sayıda pompa tipi yer alsa da uygulamalar baktığımızda bu 3 tip hidrolik pompa öne çıkmaktadır. 

Pompa seçiminde en önemli kriter çalışma basıncıdır. Eğer seçeceğimiz pompa kullanılacak hidrolik devrede gerekli olan sistem basıncına çıkabilecek seviyede ise o devrede bu pompayı kullanabileceğimizi söyleyebiliriz. Pompaların maksimum çalışma basınçları pompa tasarımına ve pompada kullanılan malzeme kalitesine bağlı olarak değişmektedir, yani dişli pompalar şu basınçta çalışır pistonlu pompalar şu basınçta çalışır gibi kesin ifadeler kullanmamız doğru değildir. Burada önemli olan üreticilerin verdiği katalog değerlerindir. Bununla birlikte döküm gövdel bir dişli pompanın çalışma basıncının alüminyum gövdeli bir dişli pompadan daha yüksek olacağını kolaylıkla söyleyebiliriz.

Her pompanın piyasada kabul görmüş kendine has uygulama alanları olmakla birlikte maksimum çalışma basıncı koşulunu sağladığı sürece birbirlerinin yerine kullanılabilir. Farklı pompa tiplerinin bir birlerinin yerine kullanımında basınç dışında bakılacak önemli bir diğer kriterde pompa debisidir. Hidrolik pompa debisi aşağıdaki gibi pompayı tahrik eden motorun devir sayısına bağlı olarak bulunabilir. Daha yüksek debide bir pompa kullanmamız halinde sistemde hidrolik silindir ve hidrolik motorlarda hız artışı olurken daha düşük debide bir pompa kullanmamız halinde de doğal olarak aktüatörlerin hızlarında azalma olacaktır. 

Vg (iletim hacmi): cm³

n (devir sayısı): devir/dak.

Q (debisi): litre/dak. 

Hidrolik pompalar temelde artan hacimde emiş, azalan hacimde de sıkıştırma yaparak hidrolik yağın transferini sağlarlar. Farklı konstrüksiyonlara sahip bu prensip üç tip pompa içinde geçerlidir. Piyasada çok yaygın olarak kullanılan bu üç tip pompanın öne çıkan bazı özelliklerini şu şekilde ifade edebiliriz.

Dişli pompalar: 200 bar basınçlara⁽¹⁾ kadar çıkabilen, piyasada kolaylıkla temin edilebilen ve değişik uygulama alanlarında kullanılan bir pompa tipidir. Ekonomik olması da bir diğer avantajı olarak öne çıkar. Dezavantajları olarak  yüksek basınçlarda düşük verim ve kullanım ömründe azalmanın yanısıra yüksek gürültü seviyesi de gösterilebilir.

Paletli pompalar: Değişken deplasmanlı⁽²⁾ paletli pompalar 100 basınca kadar çıkabilirken, sabir deplasmanlı tipleri 150 basınçlara kadar çıkabilir. Piyada paletli yada kanatlı diye tabir edilen bu pompalar daha çok takım tezgazhaları ve kapalı alanlarda daha çalışan diğer hidrolik devrelerde tercih edilen br pompa tipidir. En önemli avantajı düşük gürültü seviyesi olup, dezavantajı için ise emiş performansının düşük olması söylenebilir. 

Pistonlu pompalar: 300-400 Bar basınç aralığında kullanılabilen, yüksek verimli yüksek basınç pompalarıdır. Mobil ve endüstriyel hidolikte birçok kritik uygulamada pistonlu pompalar tercih edilir. Değişken deplasmanlı pistonlu pompalar çok sayıda kontrol tipine sahiptir.